In de laaggelegen delen van Nederland was tot in de jaren ’50 geregeld sprake van grootschalige muizenplagen. Nadien niet meer. Vanaf 2004 zijn muizen terug op het toneel. In 2014-2015 kwamen veldmuizen in Friesland op veen- en kleigronden in zulke grote aantallen voor dat graslanden, waterkeringen en bermen op grote schaal kaal werden gevreten. Ze zagen er plaatselijk uit als een bruine gatenkaas. Voor meer dan 900 agrariërs betekende dit een grote schadepost. De totale schade werd door LTO Noord becijferd op 73 miljoen euro. Om te achterhalen wat de oorzaak was van de plaag deed ons bureau onderzoek. We hebben dat uitgevoerd samen met Wageningen Environmental Research en de Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief.
Al vroegtijdig wezen vroeg broedende kerkuilen en velduilen – normaal zeldzame broedvogels, maar in 2014 met 50 broedparen in Fryslân aanwezig – op een fenomenale groei van de muizenpopulatie. Pas in de winter bleek hoe groot de plaag was. Aan de hand van satellietbeelden (groenindex) en schademeldingen van agrariërs werd de plaag in beeld gebracht. Het absolute zwaartepunt, met een omvang van circa 48.000 hectare, lag in de graslanden op veen en klei in Friesland. Uit het veldonderzoek bleek dat de muizen ook massaal te vinden waren in bermen en waterkeringen, maar ze bereikten de hoogste dichtheden in de percelen.
Uit het onderzoek bleek dat grondsoort, openheid van het landschap en drooglegging belangrijke factoren waren bij de plaag in 2014-2015. Muizen hebben een sterke voorkeur voor open landschappen en bijgevolg breidde de plaag zich niet uit naar de kleinschalige zandgronden in Nederland. Dit verschil heeft waarschijnlijk vooral te maken met een lager risico op predatie in een open landschap. Verder bleek dat op de veen- en kleigronden in Nederland schademeldingen van boeren vooral voor te komen bij een drooglegging van meer dan 80 centimeter. Bovendien was het aantal schademeldingen in situaties met weidegang duidelijk lager dan zonder weidegang.
Een samenvatting van het onderzoek naar de muizenuitbraak in 2014-2015 is via deze link te vinden.
De uitgebreide rapportage van het onderzoek vindt u via deze link.
Voor meer dan 900 agrariërs betekenden de muizenplagen een grote schadepost in 2014-2015.
